(TITC) - Người Tây Nguyên có lịch sử chơi nhạc đàn từ xa xưa. Cùng với đàn đá là một tập hợp phong phú các nhạc cụ tre, nứa, lá và đây là những căn cứ để các dân tộc Tây Nguyên sáng tạo ra các hàng âm, hay còn gọi là thanh âm cho các bộ cồng chiêng của mình.
Người Tây Nguyên có hai cách đánh cồng chiêng đó là đánh bằng dùi hoặc đánh bằng cườm tay. Dùi chiêng có hai loại dùi mềm và dùi cứng. Loại dùi mềm thường làm bằng gốc cây dứa dại khô hoặc làm bằng gỗ có bọc vải, loại dùi cứng làm bằng nhánh gỗ khô. Mỗi loại dùi chiêng khi tác động lên mặt chiêng tạo ra âm sắc khác nhau. Loại dùi mềm cho âm thanh tròn trĩnh, ngân vang, trầm hùng. Loại dùi cứng cho âm thanh sắc nhọn, nghe có tiếng va chạm của kim khí và sự mãnh liệt của âm thanh. Còn cách đánh bằng cườm tay tạo nên thanh âm xa xăm, bí ẩn.
Khi đánh chiêng, tay phải dùng dùi hoặc cườm tay gõ, kích vào mặt chiêng tạo âm thanh, tay trái lúc chặn vào mặt chiêng, lúc rời khỏi mặt chiêng. Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa hai tay tạo ra một âm chiêng hoàn chỉnh. Tuy nhiên, để tham gia diễn tấu một bài chiêng hoàn chỉnh cần có trình độ và kỹ năng nhất định. Mỗi bài chiêng đều có nhiều bè, trong đó mỗi cá nhân sẽ dùng một cái chiêng, bài chiêng có bao nhiêu chiêng thì có bấy nhiêu người đánh. Mỗi thành viên tham gia vào dàn chiêng giữ một vị trí cao độ và tiết tấu khác nhau. Do vậy, họ cần ghi nhớ rất rõ các tiết tấu và nắm rất chắc thời khắc gõ chiêng của mình sao cho đúng tiết tấu, đúng giai điệu, đúng âm sắc và kết hợp với nhau hết sức hài hòa. Điều kỳ diệu và thu hút của bản nhạc chiêng chính là sự đồng cảm, sự tập trung, sự hào hứng của những “tâm thức thiêng” khi cùng diễn tấu.
Biên chế của dàn cồng chiêng Tây Nguyên cũng rất đa dạng. Ở người Kinh thường chỉ thấy sử dụng một cồng đi với một trống cái, đánh giữ nhịp cho người chủ tế vái lạy trong các đình làng, hồi chiêng trống “tùng - bili” được coi là hồi âm thanh bi thảm. Trong khi đó, dàn cồng chiêng của người Mường từ 5 đến 20 cái do mỗi người cầm một cái. Sự kết hợp giữa trống cái và chiêng cồng là công thức cổ xưa nhất có ở nhiều dân tộc và dàn nhạc chiêng, cồng.
Ở Tây Nguyên, nơi chiêng, cồng phát huy tính âm nhạc cao nhất, nếu ở các dân tộc Kinh, Thái, Tày, Khơ Mú, cồng chiêng mới chỉ được sử dụng như các nhạc cụ nhịp điệu, thì ở dân tộc Mường và các dân tộc khác, cồng chiêng được tổ chức thành dàn nhạc , diễn tấu những bản nhạc đa âm với các hình thức chủ điệu, đa điệu, hòa điệu khác nhau. Đây chính là giá trị quý báu của nghệ thuật âm nhạc cồng, chiêng của các dân tộc Việt Nam. Nghệ thuật cồng, chiêng không chỉ đa dạng, phong phú về mặt tiết tấu mà còn ở giai điệu, hòa âm và nghệ thuật trình diễn kết với múa dân gian.
Trung tâm Thông tin du lịch
