Phát biểu tại hội thảo, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương nhấn mạnh, trong bối cảnh hội nhập và phát triển hiện nay, văn hóa được coi là một trong bốn trụ cột chính, vừa là nền tảng tinh thần của xã hội vừa là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Hợp tác PPP là mô hình kết hợp giữa Nhà nước và tư nhân để thực hiện các dự án công cộng nhằm chia sẻ lợi ích, trách nhiệm. Nhà nước giữ vai trò quản lý và tạo điều kiện pháp lý, trong khi tư nhân cung cấp vốn và quản lý hiệu quả, hỗ trợ phát triển các dự án. Để phát huy vai trò của trụ cột văn hóa gắn liền với trụ cột kinh tế, chính trị, xã hội theo hướng phát triển bền vững, việc khai thông áp dụng mô hình hợp tác PPP trở thành xu hướng tất yếu, đặc biệt khi nguồn lực từ nhà nước còn hạn chế và cần sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân.

Du khách trải nghiệm vòng quanh TP. HCM. Ảnh: Sưu tầm

Tuy nhiên, thực tế triển khai các hoạt động hợp tác công tư trong lĩnh vực văn hóa ở nước ta trong thời gian qua vẫn đang gặp nhiều rào cản về khuôn khổ pháp lý, cơ chế tài chính, sự phối hợp thiếu đồng bộ giữa các bộ, ban ngành có liên quan. Trước những hạn chế về nguồn lực công và sự đa dạng trong cách tiếp cận của khu vực tư, việc thúc đẩy hợp tác công - tư được kỳ vọng sẽ tạo ra những giá trị văn hóa mới, phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa quốc gia. 

Tại hội thảo, các đại biểu đã tham luận, trao đổi xoay quanh các nội dung: Cơ sở lý luận về hợp tác công tư; kinh nghiệm quốc tế về hợp tác công tư trong lĩnh vực văn hoá, bài học gợi mở cho Việt Nam; thực tiễn và nhu cầu hợp tác công tư trong các lĩnh vực, ngành cụ thể, ở các địa phương; xu hướng và các giải pháp về khuôn khổ pháp lý, cơ chế tài chính, hệ thống quản lý nhà nước; một số mô hình, kinh nghiệm tham khảo trên thế giới; điển hình hợp tác công - tư trên một số lĩnh vực…

Các đại biểu cũng trao đổi phân tích, đánh giá và đặc biệt là đề xuất các giải pháp, chính sách để tháo gỡ các điểm nghẽn để hợp tác công - tư trên lĩnh vực văn hóa đạt hiệu quả; những kiến nghị, giải pháp để hoàn thiện và đồng bộ khung khổ pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi triển khai có hiệu quả đầu tư theo phương thức đối tác công – tư; các nguồn lực ưu tiên trong hợp tác công - tư trên lĩnh vực văn hóa trong thời gian tới.

Theo ThS. Đỗ Quang Minh, Vụ Kế hoạch Tài chính, Bộ VHTTDL để đề pháp gỡ những điểm nghẽn trong hợp tác PPP về văn hóa cần hoàn thiện thể chế, chính sách; tổ chức triển khai hợp tác công - tư trong văn hóa. Các hoạt động này được hiện thực bằng việc xem xét, xây dựng các đề xuất dự án văn hóa để kêu gọi đầu tư phù hợp với thực trạng cơ sở vật chất, mục tiêu chính sách của địa phương, tính chất của hoạt động dịch vụ công. Cùng với đó là xem xét, xây dựng các đề án hỗ trợ các dự án, hoạt động của các tổ chức văn hóa tư nhân trên địa bàn phù hợp với mục tiêu chính sách và danh mục dịch vụ sự nghiệp công văn hóa của địa phương.

TP. HCM rực rỡ về đêm. Ảnh: Sưu tầm

Trong lĩnh vực điện ảnh, ThS. Nguyễn Tiến Hưng, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần phim Giải Phóng cho biết: Luật Điện ảnh 2022 và Nghị định 131/2022/NĐ-CP đã tạo nền tảng cho các dự án hợp tác công - tư trong điện ảnh. Những điều khoản như ưu tiên chiếu phim Việt Nam vào khung giờ vàng và chính sách khuyến khích đầu tư tư nhân đã thể hiện rõ nỗ lực của nhà nước. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật vẫn thiếu quy định chi tiết về cơ chế phân chia lợi ích và trách nhiệm giữa hai bên.

Thực tế cho thấy số lượng phim hợp tác công - tư vẫn ít ỏi, so với bối cảnh hội nhập và đa dạng văn hóa như hiện nay. Theo ông Hưng, Luật Điện ảnh năm 2022 đã điều chỉnh các điều kiện liên quan về hoạt động sản xuất phim. Tuy nhiên, chưa có các quy định chuyên sâu về cơ chế hợp tác công tư trong sản xuất phim ảnh, dẫn đến việc nhiều dự án phim gặp khó khăn trong công tác triển khai, vận hành và quản lý.

Từ thực trạng trên, ThS. Nguyễn Tiến Hưng đề xuất các giải pháp hoàn thiện về khung khổ pháp lý, cơ sở tài chính, hệ thống quản lý tài chính về hợp tác công - tư trong lĩnh vực phim ảnh. Trong đó Nhà nước cần hỗ trợ miễn giảm thuế hoặc trợ cấp tài chính cho các dự án hợp tác sản xuất phim lịch sử, chiến tranh cách mạng, các dự án phim thiếu nhi; xây dựng quỹ đầu tư phát triển văn hóa công - tư; tăng cường đào tạo nhân lực quản lý dự án; xây dựng cơ chế giám sát minh bạch, đảm bảo quyền lợi giữa các bên. 

Ngoài ra phát triển hạ tầng và kỹ thuật: Đầu tư xây dựng trường quay chất lượng cao tại các địa phương có tiềm năng phát triển du lịch. Hỗ trợ các hãng phim đầu tư thiết bị hiện đại nhằm nâng cao chất lượng sản xuất. Đa dạng hóa nội dung và thể loại: Khuyến khích sáng tạo các thể loại mới như phim tài liệu, hoạt hình và khoa học nhằm đa dạng hóa sản phẩm văn hóa.

Tham luận của các đại biểu đã nhìn nhận rằng, cơ chế, chính sách và sự đầu tư cho lĩnh vực văn hóa ở nước ta thời gian qua chưa đồng bộ do nguồn lực công còn hạn chế và chưa khai thác hiệu quả khu vực tư nhân. Việc thúc đẩy hợp tác PPP sẽ tạo ra những giá trị văn hóa mới, phát triển các lĩnh vực công nghiệp văn hóa, sản phẩm văn hóa, đồng thời bảo tồn và phát huy di sản văn hóa quốc gia. Trong bối cảnh phát triển hiện nay, hợp tác PPP có thể thực hiện dưới nhiều hình thức, phục vụ các nhu cầu và mục tiêu dự án văn hóa khác nhau từ công trình thiết chế văn hóa công cộng, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể, cơ sở hạ tầng du lịch văn hóa cho đến hạ tầng văn hóa số, cơ sở hạ tầng công nghiệp sáng tạo…

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, đầu tư hiệu quả cho văn hóa hiệu quả đòi hỏi nguồn lực lớn và dài hạn trong khi ngân sách Nhà nước và kinh nghiệm trong vận hành còn hạn chế. Do đó, hợp tác PPP là giải pháp hiệu quả để huy động các nguồn lực xã hội, thúc đẩy phát triển văn hóa.

Trung tâm Thông tin du lịch