Sinh ra làng nghề mệnh danh “thủ phủ dâu tằm” tại Hà Nội, nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận, Giám đốc Công ty TNHH Tơ tằm dâu Mỹ Đức (huyện Mỹ Đức, Hà Nội) luôn tự hào về nghề dệt truyền thống của cha ông để lại. 

Nghệ nhân Phan Thị Thuận giới thiệu cho du khách về lụa tơ sen. Ảnh: TITC

Sau đề tài “Nghiên cứu thử nghiệm mô hình sản xuất sợi từ cuống sen tại Việt Nam” năm 2017 cùng với Tiến sĩ Trần Thị Quốc Khánh và các cộng sự, nghệ nhân Phan Thị Thuận đã hiểu rõ về hơn về quy trình sản xuất lụa tơ sen. Từ đề tài nghiên cứu khoa học, nghệ nhân Phan Thị Thuận đã miệt mài nghiên cứu thành công tơ sen và dệt lụa sen bằng kỹ thuật dệt tơ tằm ứng dụng vào thực tế.

Năm 2018, thước lụa đầu tiên được dệt từ 100% tơ sen đã ra đời. Nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận trở thành người Việt Nam đầu tiên thành công dệt vải từ tơ sen.

Về điểm đặc biệt, lụa tơ sen mang hương thơm thảo mộc, dễ chịu. Mỗi sợi tơ sen như mạch máu nuôi dưỡng cây sen. Để tạo ra được lụa tơ sen, đòi hỏi người thợ cần trải qua nhiều quy trình tỉ mỉ. Những cuống sen được thu hoạch và cắt cuống, làm sạch gai. Sau đó, cuống sen cần phải được tuyển chọn, phân chia kỹ càng thành các loại: cuống hoa, cuống nụ, cuống đài sen, cuống bánh tẻ. Tùy vào tính chất của tơ sen trong từng loại, người thợ sẽ dệt sợi nằm dọc, nằm ngang trong sản phẩm hoặc lấy sợi tơ làm chỉ thêu.

Để lấy được tơ sen, người thợ cần dùng dao khứa nhẹ và làm đứt vỏ thân cây sen. Người thợ vừa khéo léo kéo sợi tơ sen vừa se tay. Tơ rút xong được cho vào ống và đưa vào guồng se cho sợi tơ săn chắc lại. Những sợi tơ sen đạt chuẩn được đưa vào khung cửi để dệt thành những tấm lụa hoàn chỉnh.

Trong định hướng phát triển bền vững làng nghề gắn với hoạt động du lịch, UBND TP Hà Nội đã ban hành Kế hoạch về phát triển Trung tâm Thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá sản phẩm OCOP, làng nghề gắn với du lịch tại các quận, huyện năm 2024.

Năm 2023, các sản phẩm: khăn lụa tơ sen, tranh lụa thêu tơ sen,... của làng nghề đã được thành phố đánh giá, phân hạng trong chương trình OCOP. Trong đó, sản phẩm “Chăn bông tơ tằm tự dệt” phân hạng sản phẩm OCOP 5 sao. 

Tháng 4/2024, Sở Du lịch Hà Nội công bố tuyến du lịch mới “Khám phá con đường di sản Nam Thăng Long”. Xưởng dệt tơ tằm Phùng Xá, huyện Mỹ Đức cùng với nghệ nhân Phan Thị Thuận được công nhận là điểm dừng chân cuối của hành trình khám phá di sản làng nghề Thủ đô.

Hoạt động tích hợp sản phẩm văn hóa làng nghề với xây dựng thương hiệu và gói trải nghiệm du lịch văn hóa làng nghề được đầu tư, chú trọng tạo không gian trải nghiệm thực tế cho du khách. Đi vào hoạt động, xưởng của nghệ nhân Phan Thị Thuận thường xuyên đón hàng nghìn lượt khách trong nước và nước ngoài tới tham quan. Du khách có cơ hội trải nghiệm thu hoạch sen, rút sợi sen, đạp cửi, dệt thêu tơ sen... để hoàn thiện sản phẩm tơ sen độc đáo.

Bên cạnh đó, để phát triển bền vững du lịch kết hợp với trải nghiệm văn hóa làng nghề truyền thống làng nghề đã rất chú trọng vào vấn đề môi trường. Những cuống sen sau khi được kéo tơ sẽ được tái sử dụng làm phân bón vi sinh. Giữ gìn môi trường xung quanh những cánh đồng sen sẽ khiến cho sen phát triển tốt, sinh tơ nhiều. Chính những người khách sử dụng sản phẩm tơ sen của xưởng đã góp phần bảo vệ môi trường, đẩy mạnh lối sống xanh.

Trung tâm Thông tin du lịch