Nghề dệt thổ cẩm của người Mường (xã Kim Thượng, xã Xuân Đài) đã được công nhận Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia. Ảnh: TITC

Với nỗ lực duy trì, phát triển, nghề dệt thổ cẩm của người Mường (xã Kim Thượng, xã Xuân Đài) đã được công nhận Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia. Đây là vinh dự, là động lực để Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Tân Sơn tiếp tục thực hiện hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị, di sản văn hóa vật thể, phi vật truyền thống của đồng bào các dân tộc trong huyện.

Trong quan niệm truyền thống, thổ cẩm là biểu tượng của sự giàu có, ấm no và sung túc. Số lượng và chất lượng các sản phẩm thổ cẩm trong gia đình thể hiện địa vị và sự thành đạt của gia chủ. Với người phụ nữ Mường, kỹ năng dệt và sở hữu các sản phẩm thổ cẩm tinh xảo được xem như thước đo giá trị, sự khéo léo và đảm đang.

Sản phẩm thổ cẩm thường hiện diện trong các nghi lễ quan trọng như cưới hỏi, lễ hội, và các sự kiện cộng đồng, mang đậm yếu tố tâm linh. Các họa tiết trên thổ cẩm, như hình chim, hoa, cây cỏ, thể hiện sự gắn bó với thiên nhiên và triết lý sống hài hòa của người Mường. Mỗi tấm thổ cẩm không chỉ là một sản phẩm mà còn chứa đựng tâm tư, tình cảm và nghệ thuật của người Mường. Qua đôi tay khéo léo của người thợ dệt, từng họa tiết, từng mũi chỉ đều phản ánh nét đẹp tâm hồn, sự sáng tạo và tình yêu quê hương.

Lan tỏa giá trị văn hóa của dân tộc Mường đến du khách. Ảnh: TITC

Trải qua những thăng trầm của thời gian, nghề dệt thổ cẩm của người Mường từng đối mặt với nguy cơ mai một, khi chỉ còn rất ít người trong các bản làng nắm giữ kỹ thuật quay bông, dệt vải. Nhận thấy giá trị văn hóa đặc sắc của nghề dệt và tầm quan trọng của việc bảo tồn, các cấp chính quyền và cộng đồng đã chung tay thực hiện nhiều giải pháp thiết thực nhằm phục hồi và phát huy nghề truyền thống này. UBND huyện Tân Sơn phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch mở các lớp truyền dạy nghề dệt thổ cẩm tại xã Kim Thượng và Xuân Đài. Các nghệ nhân người Mường, với kinh nghiệm và kỹ thuật tinh xảo, trực tiếp tham gia giảng dạy, truyền đạt bí quyết dệt và thiết kế hoa văn độc đáo.

Huyện đã phối hợp với Trung tâm dạy nghề tỉnh tổ chức các khóa học dành cho thanh niên và phụ nữ địa phương, giúp nâng cao kỹ năng dệt và khả năng sáng tạo. Dự án thí điểm chương trình dân tộc do cơ quan hợp tác quốc tế Tây Ban Nha tài trợ đã mang lại cơ hội học tập, nâng cao tay nghề cho nhóm học viên yếu thế ở Phú Thọ. Chương trình không chỉ giúp bảo tồn nghề truyền thống mà còn tạo động lực kinh tế, nâng cao vị thế xã hội cho người tham gia, đặc biệt là phụ nữ.

Tại huyện Tân Sơn, hiện còn 2 xã còn duy trì nghề dệt thổ cẩm, xã Kim Thượng hiện có trên 50 hộ còn dệt thổ cẩm, trên 50 nghệ nhân độ tuổi từ 50 - 70 tuổi, nắm giữ bí quyết, kỹ năng thực hành, có thể truyền dạy nghề dệt thổ cẩm cho cộng đồng; xã Xuân Đài hiện có 1ha trồng bông phục vụ dệt vải, có khoảng 173 hộ còn dệt thổ cẩm và 1 câu lạc bộ dệt thổ cẩm khu Vượng với 26 thành viên. 

Hiện nay, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Mường ở huyện Tân Sơn không chỉ được duy trì mà còn phát triển, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và kinh tế của địa phương. Những sản phẩm thổ cẩm tinh xảo và độc đáo đã và đang khẳng định giá trị, thu hút sự quan tâm của cả cộng đồng và du khách.

Trung tâm Thông tin du lịch