Nghệ nhân Thạch Anh Xuân sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống (nghệ nhân Thạch Suôl) theo nền nghệ thuật dân tộc Khmer. Tiếp thu tinh hoa từ gia đình, cùng với đam mê của bản thân, từ nhỏ Thạch Anh Xuân đã chơi thành thạo một số nhạc cụ như trống sadam, đàn gáo, đàn cò, đàn tà khê… Rồi Thạch Anh Xuân tiếp tục theo học lớp sơ cấp ca múa nhạc của Đoàn Nghệ thuật Khmer Ánh Bình Minh và học Khoa Sáng tác ở Trường Trung cấp Văn hóa - Nghệ thuật Sóc Trăng (nay là Cần Thơ). Tốt nghiệp, Thạch Anh Xuân trở về Đoàn Nghệ thuật Khmer Ánh Bình Minh, vừa tham gia biểu diễn, vừa dàn dựng, hòa âm phối khí cho các chương trình ca múa nhạc mang đậm bản sắc văn hóa, nghệ thuật truyền thống Khmer.

Nghệ nhân Thạch Anh Xuân (đứng) cùng các bạn trẻ chơi nhạc ngũ âm Khmer trong khuôn khổ trưng bày Di sản văn hóa phi vật thể gắn với phát triển du lịch vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2025 tại Hà Nội. Ảnh: TITC

Từ năm 2002, nghệ nhân Thạch Anh Xuân không tham gia biểu diễn mà bắt đầu chuyên tâm vào công việc truyền dạy cho các em nhỏ có năng khiếu và niềm đam mê nghệ thuật truyền thống Khmer. Những ngôi chùa Khmer khi tổ chức các lớp học múa, hát, đánh đàn đều mời nghệ nhân Thạch Anh Xuân về giảng dạy; ông cũng đem hết khả năng, tâm huyết truyền dạy cho các bạn trẻ. Không dừng lại ở đó, ông còn tích cực phối hợp với các trường phổ thông, dân tộc nội trú tổ chức các lớp truyền dạy nhạc ngũ âm trong học đường nhằm định hướng và khơi gợi đam mê nhạc ngũ âm truyền thống đồng bào Khmer trong các em học sinh. Tiếng lành đồn xa, một số trường nghệ thuật ở các tỉnh, thành miền Tây Nam Bộ cũng mời nghệ nhân Thạch Anh Xuân về thỉnh giảng nhạc ngũ âm truyền thống độc đáo của dân tộc Khmer. Với sự tận tâm truyền nghề, nhiều học trò của ông ngày nay đã trở thành những nghệ sĩ chơi nhạc ngũ âm danh tiếng; nhiều dàn nhạc ngũ âm với đội ngũ nhạc công trẻ được hình thành phát triển.

Nghệ nhân Thạch Anh Xuân (áo tím) hướng dẫn du khách trải nghiệm nhạc ngũ âm Khmer. Ảnh: TITC

Nghệ nhân Thạch Anh Xuân cho biết, trong quá trình truyền dạy, ông gặp rất nhiều khó khăn. Trong bối cảnh hội nhập, thế hệ trẻ ngày càng tiếp cận mạnh mẽ với văn hóa hiện đại, đặc biệt là các dòng âm nhạc giải trí nhanh, dẫn đến sự suy giảm hứng thú với âm nhạc truyền thống, đặc biệt là nhạc ngũ âm gắn liền với đời sống tâm linh và văn hóa của đồng bào Khmer. “Việc truyền dạy nhạc ngũ âm hiện nay gặp nhiều khó khăn do đứt gãy thế hệ nghệ nhân, thiếu giáo trình hệ thống, môi trường thực hành hạn chế. Trong khi người học trẻ chịu áp lực mưu sinh và định hướng nghề nghiệp thực dụng. Không gian biểu diễn nhạc ngũ âm cũng ngày càng thu hẹp, chủ yếu tồn tại trong nghi lễ, lễ hội, khiến người trẻ ít có cơ hội tiếp cận thường xuyên” - Nghệ nhân Thạch Anh Xuân chia sẻ.

Dù vậy, tâm huyết truyền dạy nhạc ngũ âm của nghệ nhân Thạch Anh Xuân vẫn luôn thôi thúc ông mạnh mẽ vượt qua những khó khăn, từng bước truyền dạy, khơi gợi niềm đam mê nhạc ngũ âm cho thế hệ trẻ. Nghệ nhân Thạch Anh Xuân mong muốn có được sự quan tâm nhiều hơn nữa của các cấp ngành; hỗ trợ tăng cường công tác truyền dạy nhạc ngũ âm thông qua giáo dục học đường, các câu lạc bộ văn hóa dân tộc. Đồng thời, đẩy mạnh số hóa tư liệu, ghi âm - ghi hình bài bản nhằm lưu giữ và lan tỏa di sản nhạc ngũ âm Khmer rộng rãi.

Bên cạnh tâm huyến truyền dạy nghề, nghệ nhân Thạch Anh Xuân còn có tay nghề cao chế tác, sản xuất nhạc cụ ngũ âm truyền thống. Những bộ nhạc ngũ âm, đàn bán nguyệt, đàn gáo, đàn cò, đàn ta khê, trống sadam… được chế tác đã cung cấp cho nhiều địa phương có nhu cầu. Điều này cũng góp phần không nhỏ vào việc duy trì, bảo tồn và phát huy truyền thống nghệ thuật độc đáo của cộng đồng dân tộc Khmer.

Trung tâm Thông tin du lịch